Муқаддимаи дафтари панҷум

«Ва биҳи настаъину ва ъалайҳи натаваккалу ва ъиндаҳу мафотиҳу-л-қулуби ва саллаллоҳу ъала хайри халқиҳи Муҳаммадин ва олиҳи ва саҳбиҳи аҷмаъин» Ин муҷаллади панҷум аст аз дафтарҳои «Маснавӣ» ва табёни маънавӣ, дар баёни он ки шариъат ҳамчу шамъ аст, раҳ менамояд ва бе он ки шамъ ба даст оварӣ, роҳ рафта нашавад ва чун дар роҳ омадӣ, он рафтани ту тариқат аст ва чун расидӣ ба мақсуд, он ҳақиқат аст ва ҷиҳати ин гуфтаанд, ки: «Лав заҳарати-л-ҳақойиқу баталати-ш-шаройиъу» ҳамчунон ки мис зар шавад ва ё худ аз асл зар бувад, ӯро на илми кимиё ҳоҷат аст, ки он шариат аст ва на худро дар кимиё молидан, ки он тариқат аст, чунонки гуфтаанд: «Талабу-д-далели баъда-л-вусули ила-л-мадлули мазмумун». Ҳосил он ки шариат ҳамчун илми кимиё омӯхтан аст аз устод ё аз китоб ва тариқат истеъмол кардани доруҳо ва мисро дар кимиё молидан аст ва ҳақиқат зар шудани мис. Кимиёдонон ба илми кимиё шоданд, ки мо илми ин медонем ва амалкунандагон ба амали кимиё шоданд, ки мо чунин корҳо мекунем ва ҳақиқатёфтагон ба ҳақиқат шоданд, ки мо зар шудем ва аз илму амали кимиё озод шудем, «утақоъиллоҳ»-ем. «Куллу ҳизбин бимо ладайҳим фариҳун». Ё мисоли шариат ҳамчу илми тиб омӯхтан аст ва тариқат парҳез кардан ба мӯҷиби тиб ва доруҳо хӯрдан ва ҳақиқат сиҳат ёфтани абадӣ ва аз он ҳар ду фориғ шудан. Чун одамӣ аз ин ҳаёт мирад, шариату тариқат аз ӯ мунқатеъ шавад ва ҳақиқат монад. Ҳақиқат агар дорад, наъра мезанад, ки: «Ё лайта қавми яъламуна бимо ғафара лӣ рабби» ва агар надорад наъра мезанад, ки: «Ё лайтанӣ лам увта китобия ва лам адри мо ҳисобияҳ. Ё лайтаҳо конати-л-қозията, мо ағно ъаннӣ молияҳ, ҳалака ъаннӣ султония». Шариат илм аст, тариқат амал аст, ҳақиқат «ал-вусул илаллоҳ». «Фаман кона йарҷу лиқоа раббиҳи фа-л-яъмал ъамалан солиҳан ва ло йушрик би ъибодати раббиҳи аҳадан ва саллаллоҳу ъала хайри халқиҳи Муҳаммадин ва олиҳи ва саҳбиҳи ва ъитратиҳи ва саллама таслиман».

Шаҳ Ҳусомуддин, ки нури анҷум аст,
Толиби оғози сифри панҷум аст.
Эй Зиёулҳақ Ҳусомуддини род,
Устодони сафоро устод.
Гар набудӣ халқ маҳҷубу касиф
В-ар набудӣ ҳалқҳо тангу заъиф,
Дар мадеҳат доди маънӣ додаме,
Ғайри ин мантиқ лабе бигшодаме.
Лек луқмай боз они саъва нест,
Чора акнун обу равған карданест.
Мадҳи ту ҳайф аст бо зиндониён,
Гӯям андар маҷмаъи рӯҳониён.
Шарҳи ту ғабн аст бо аҳли ҷаҳон,
Ҳамчу рози ишқ дорам дар ниҳон.
Мадҳ таъриф асту тахриқи ҳиҷоб,
Фориғ аст аз шарҳу таъриф офтоб.
Модиҳи хуршед маддоҳи х(в)ад аст,
Ки ду чашмам равшану номурмад аст.
Замми хуршеди ҷаҳон замми х(в)ад аст,
Ки ду чашмам кӯру торику бад аст.
Ту бибахшо бар касе, к-андар ҷаҳон
Шуд ҳасуди офтоби комрон.
Тонадаш пӯшид ҳеч аз дидаҳо?
В-аз тароват додани пӯсидаҳо.
Ё зи нури беҳадаш тонанд кост?
Ё ба дафъи ҷоҳи ӯ тонанд хост?
Ҳар касе, к-ӯ ҳосиди геҳон бувад,
Он ҳасад худ марги ҷовидон бувад.
Қадри ту бигзашт аз дарки уқул,
Ақл андар шарҳи ту шуд булфузул.
Гарчи оҷиз омад ин ақл аз баён,
Оҷизона ҷунбише бояд дар он.
«Инна шайъан куллуҳу ло юдраку,
Иъламу ан куллаҳу ло ютраку».
Гар натонӣ хӯрд тӯфони саҳоб,
Кай тавон кардан ба тарки хӯрди об.
Розро гар менаёрӣ дар миён,
Даркҳоро тоза кун аз қишри он.
Нутқҳо нисбат ба ту қишр аст, лек
Пеши дигар фаҳмҳо мағз аст нек.
Осмон нисбат ба арш омад фуруд
В-арна бас олист сӯйи хоктӯд.
Ман бигӯям васфи ту, то раҳ баранд,
Пеш аз он к-аз фавти он ҳасрат х(в)аранд.
Нури Ҳаққиву ба Ҳақ ҷаззоби ҷон,
Халқ дар зулмоти ваҳманду гумон.
Шарти таъзим аст, то ин нури х(в)аш
Гардад ин бедидагонро сурмакаш.
Нур ёбад мустаъидди тезкӯш,
К-ӯ набошад ошиқи зулмат чу муш.
Суст чашмоне, ки шаб ҷавлон кунанд,
Кай тавофи машъалай имон кунанд?
Нуктаҳои мушкили борик шуд
Банди табъе, ки зи дин торик шуд.
То баророяд ҳунарро тору пуд,
Чашм дар хуршед натвонад гушуд.
Ҳамчу нахле барнаёрад шохҳо,
Карда мушона замин сӯрохҳо.
Чор васф аст ин башарро, дилфишор,
Чормехи ақл гашта ин чаҳор.

Саҳифаи 1/177