 |
Ҳикояти Имраъулқайс, ки подшоҳи араб буд ва ба сурат азим баҷамол буд, Юсуфи вақти худ буд ва занони араб чун Зулайхо мурдаи ӯ ва ӯ шоиртабъ, «қифо набки мин зикро ҳабиби ва манзили». Чун ҳамаи занон ӯро ба ҷон меҷустанд, эй аҷаб ғазали ӯву нолаи ӯ баҳри чӣ буд? Магар донист, ки инҳо ҳама тимсоли суратеанд, ки бар тахтаҳои хок нақш кардаанд. Оқибат ин Имраъулқайсро ҳоле пайдо шуд, ки нимшаб аз мулку фарзанд гурехт ва худро дар далқе пинҳон кард ва аз он иқлим ба иқлими дигар рафт, дар талаби он кас, ки аз иқлим муназзаҳ аст, «яхтассу бираҳматиҳи ман яшоъ» ило охириҳ Имраъулқайс аз мамолик хушклаб,
Ҳам кашидаш ишқ аз хиттай араб.
То биёмад хишт мезад дар табук,
Бо малик гуфтанд: «Шоҳе аз мулук.
Имраъулқайс омадаст ин ҷо ба кад
Дар шикори ишқу хиште мезанад».
Он малик бархост шаб, шуд пеши ӯ,
Гуфт ӯро: «Эй малики хубрӯ!
Юсуфи вақтӣ, ду мулкат шуд камол,
Мар туро ром аз билоду аз ҷамол.
Гашта мардон бандагон аз теғи ту,
В-он занон мулки маҳи бемеғи ту.
Пеши мо бошӣ ту, бахти мо бувад,
Ҷони мо аз васли ту сад ҷон шавад.
Ҳам ману ҳам мулки ман мамлуки ту,
Эй ба ҳиммат мулкҳо матруки ту».
Фалсафа гуфташ басеву ӯ хамӯш,
Ногаҳон во кард аз сир рӯйпӯш.
То чӣ гуфташ ӯ ба гӯш аз ишқу дард,
Ҳамчу худ дар ҳол саргардон-ш кард.
Дасти ӯ бигрифту бо ӯ ёр шуд,
ӯ ҳам аз тахту камар безор шуд.
То билоди дур рафтанд ин ду шаҳ,
Ишқ як каррат накардаст ин гунаҳ.
Бар бузургон шаҳду бар тифлон-ст шир,
ӯ ба ҳар киштӣ бувад «манну-л-ахир».
Ғайри ин ду бас мулуки бешумор
Ишқашон аз мулк бирбуду табор.
Ҷони ин се шаҳбача ҳам гирди Чин
Ҳамчу мурғон гашта ҳар сӯ доначин.
Заҳра не, то лаб гушояд аз замир,
З-он ки розе бохатар буду хатир.
Садҳазорон сар, ба пуле он замон,
Ишқи хашмолуда зеҳ карда камон.
Ишқ худ бехашм дар вақти хушӣ
Хӯй дорад дам ба дам хиракушӣ.
Ин бувад он лаҳза, к-ӯ хушнуд шуд,
Ман чӣ гӯям чунки хашмолуд шуд?
Лек марҷи ҷон фидои шери ӯ,
К-иш кушад ин ишқу ин шамшери ӯ.
Куштане беҳ аз ҳазорон зиндагӣ,
Салтанатҳо мурдаи ин бандагӣ.
Бо киноят розҳо бо ҳамдигар
Паст гуфтандӣ ба сад хавфу хатар.
Розро ғайри Худо маҳрам набуд,
Оҳро ҷуз осмон ҳамдам набуд.
Истилоҳоте миёни ҳамдигар
Доштандӣ баҳри эроди хабар.
З-ин лисону-т-тайр ом омӯхтанд,
Тумтароқу сарварӣ андӯхтанд.
Сурати овози мурғ аст он калом,
Ғофил аст аз ҳоли мурғон марди хом.
Ку Сулаймоне, ки донад лаҳни тайр?
Дев, гарчи мулк гирад, ҳаст ғайр.
Дев бар шибҳи Сулаймон кард ист,
Илми макраш ҳасту «алламно»-ш нест.
Чун Сулаймон аз Худо башшош буд,
Мантиқу-т-тайре зи «алламно»-ш буд.
Ту аз он мурғи ҳавоӣ фаҳм кун,
Ки надидастӣ туюри «мин ладун».
Ҷойи симурғон бувад он сӯйи Қоф,
Ҳар хаёлеро набошад дастбоф.
Ҷуз хаёлеро, ки дид он иттифоқ,
Он гаҳаш «баъда-л-иён» афтад фироқ.
На фироқи қатъ баҳри маслиҳат,
К-омин аст аз ҳар фироқ он манқабат.
Баҳри истибқоъи он рӯҳи ҷасад
Офтоб аз барф як дам даркашад.
Баҳри ҷони хеш ҷӯ з-эшон салоҳ,
Ҳин, мадузд аз ҳарфи эшон истилоҳ.
Он Залайхо аз сипандон то ба уд
Номи ҷумла чиз Юсуф карда буд.
Номи ӯ дар номҳо мактум кард,
Маҳрамонро сирри он маълум кард.
Чун бигуфтӣ: «Мум з-оташ нарм шуд»,
Ин будӣ, к-он ёр бо мо гарм шуд.
В-ар бигуфтӣ: «Маҳ баромад, бингаред»,
В-ар бигуфтӣ: «Сабз шуд он шохи бед».
В-ар бигуфтӣ: «Баргҳо хуш метапанд»,
В-ар бигуфтӣ: «Хуш ҳамесӯзад сипанд».
В-ар бигуфтӣ: «Гул ба булбул роз гуфт»,
В-ар бигуфтӣ: «Шаҳ сири шаҳноз гуфт».
В-ар бигуфтӣ: «Чӣ ҳумоюн аст бахт»,
В-ар бигуфтӣ, ки барафшонед рахт.
В-ар бигуфтӣ, ки сақо овард об,
В-ар бигуфтӣ, ки баромад офтоб.
В-ар бигуфтӣ: «Дӯш деге пухтаанд»,
Ё «ҳавоиҷ аз пазиш як лахтаанд».
В-ар бигуфтӣ: «Ҳаст нонҳо бенамак»,
В-ар бигуфтӣ: «Акс мегардад фалак».
В-ар бигуфтӣ, ки ба дард омад сарам,
В-ар бигуфтӣ: «Дарди сар шуд хуштарам».
Гар ситудӣ, эътиноқи ӯ будӣ
В-ар никӯҳидӣ фироқи ӯ будӣ.
Садҳазорон ном гар бар ҳам задӣ,
Қасди ӯву хоҳи ӯ Юсуф будӣ.
Гурсна будӣ, чу гуфтӣ номи ӯ,
Мешудӣ ӯ серу масти ҷоми ӯ.
Ташнагиш аз номи ӯ сокин шудӣ,
Номи Юсуф шарбати ботин шудӣ.
В-ар будӣ дурдеш з-он номи баланд,
Дарди ӯ дарҳол гаштӣ судманд.
Вақти сармо будӣ ӯро пӯстин,
Ин кунад дар ишқ номи дӯст ин.
Ом мехонанд ҳар дам номи пок,
Ин амал накнад чу набвад ишқнок.
Он чӣ Исо карда буд аз номи ҳу,
Мешудӣ пайдо варо аз номи ӯ.
Чунки бо Ҳақ муттасил гардид ҷон,
Зикри он ин асту зикри ин-ст он.
Холӣ аз худ буду пур аз ишқи дӯст,
Пас зи кӯза он талобад, ки дар ӯст.
Ханда бӯйи заъфарони васл дод,
Гиря бӯҳои пиёзи он биъод.
Ҳар якеро ҳаст дар дил сад мурод,
Ин набошад мазҳаби ишқу видод.
Ёр омад ишқро рӯз офтоб,
Офтоб он рӯйро ҳамчун ниқоб.
Он ки нашносад ниқоб аз рӯйи ёр,
Обиду-ш-шамс аст, даст аз вай бидор.
Рӯз ӯву рӯзии ошиқ ҳам ӯ,
Дил ҳам ӯ, дилсӯзии ошиқ ҳам ӯ.
Моҳиёнро нақд шуд аз айни об,
Нону обу ҷомаву доруву хоб.
Ҳамчу тифл аст ӯ, зи пистон ширгир,
ӯ надонад дар ду олам ғайри шир.
Тифл донад, ҳам надонад, ширро,
Роҳ набвад ин тараф тадбирро.
Гиҷ кард ин гирднома рӯҳро
То биёбад фотиҳу мафтӯҳро.
Гиҷ набвад дар равиш, бал к-андар ӯ,
Ҳомилаш дарё бувад, на селу ҷӯ.
Чун биёбад, ӯ ки ёбад, гум шавад,
Ҳамчу селе ғарқаи қулзум шавад.
Дона гум шуд, он гаҳе ӯ тин бувад,
«То намурдӣ зар надодам» ин бувад.
Саҳифаи 115/140
|
Дафтари якум
